در صورتی که این محتوا را برای خواندن انتخاب کرده‌اید، احتمالا شما نیز در دنیای وب و کدنویسی فعالیت دارید و نام فایل htaccess را بارها و بارها شنیده‌اید. آیا دقیقا می‌دانید این فایل چیست و چه کاربردی دارد؟ با ما همراه شوید تا با زبان ساده با این فایل پرکاربرد آشنا شویم.
فایل htaccess چیست؟
فایل htaccess مخفف عبارت hypertext access بوده و یک فایل با محیط متنی است. شما میتوانید به راحتی این به این فایل متنی دسترسی داشته و تغییراتی در آن ایجاد کنید. این فایل بیش از هر کاربرد دیگر برای پیکره بندی پوشه‌ها در وب سرورهای آپاچی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فایل می‌تواند نیاز شما به نصب بسیاری از افزونه‌ها را از بین ببرد. همچنین بسیاری از عملکردهای پیچیده در سایت تنها با یک یا چند خط اضافه کردن به فایل htaccess می‌تواند به قابلیت‌های سایت شما اضافه شود. محافظت از رمز عبور محتوا و یا قابلیت ریدایرکت از جمله ویژگی‌هایی است که این فایل می‌تواند به سایت شما اضافه کند.
در اغلب هاستینگ‌ها از فایل htaccess در وب سرور آپاچی استفاده میشود، اما این به معنای آن نیست که شما نمی‌توانید در وب سرورهای دیگر از این فایل استفاده کنید. البته لازم به ذکر است استفاده از این فایل در وب سرورهای دیگر نیاز به نصب چند افزونه و انجام کارهای دیگر دارد که معمولا فعالان حوزه وب عطای آن را به لقایش میبخشند.
فایل htaccess توسط وب سرور به راحتی قابل خواندن و اجرا است. در صورت عدم وجود این فایل، سیاست‌های امنیتی و پیکربندی از طریق فایل httpd.conf واقع در وب سرور انجام میشود اما زمانی که فایل htaccess در مسیر یک دایرکتوری قرار بگیرد، وب سرور دستورات درج شده در این فایل را به httpd.conf اولویت میدهد.
کاربردهای فایل htaccess
بعد از آن که متوجه شدیم که این فایل دقیقا چیست، می‌خواهیم بدانیم که فایل htaccess چه کاربردی در سایت دارد؟
صفحات خطای سفارشی
صفحات یک سایت برای خطاهای گوناگون برای مثال زمانی که یک صفحه در سایت باز نشود، یکسان و پیش فرض است. اگر شما بخواهید سایتی حرفه‌ای و متفاوت داشته باشید، با استفاده از فایل htaccess میتوانید یک طراحی خاص و منحصر به فرد برای فایل htaccess داشته باشید تا در صورت بروز خطا به کاربران شما نمایش داده شود.
مسدود سازی IP
در صورتی که شما در یک سازمان و یا اداره کار می‌کنید و امنیت سایت برای شما مهم است، احتمالا نیاز داشته باشید که برخی از IP ها را مسدود کنید. با مسدود سازی IP دسترسی به هر بخشی از سایت که بخواهید برای کاربران و همکاران شما محدود و غیر قابل دسترسی خواهد شد. این کاربرد می‌تواند تاثیر بسزایی بر کاهش حملات DDOS سایت داشته باشد. مسدودسازی IP یکی از ویژگی‌ها و کاربردهای فایل htaccess است که به راحتی قابل اجرا است.
رمز عبور برای دایرکتوری
شما به عنوان مدیر سایت میتوانید دسترسی دایرکتوری‌ها را تنها مشروط به یک کد کاربری و رمز عبور کنید. با استفاده از این کار از ورود ناخواسته به صفحه مدیریت جلوگیری خواهید کرد. تنها چند خط برنامه در فایل htaccess می‌تواند این امکان را در اختیار شما قرار دهد.
جایگزینی برای فایل Index
برای فایل شاخص خود در دایرکتوری شما نیاز به index.html یا index.htm دارید اما همیشه نمی‌توانید بدون دردسر از این فایل‌ها استفاده کنید. ممکن است فایل index.php جایگزین فایل‌های دایرکتوری شده و شما را دچار خطا و مشکل کند. با استفاده از فایل htaccess شما میتوانید به راحتی هر فایل با هر پسوندی را به عنوان فایل index تنظیم کنید.
عدم نمایش directory index
یکی از باگ‌های سایت شما که گاهی می‌تواند خطرساز نیز باشد آن است که اگر کسی نام دایرکتوری سایت شما را در مرورگر سیستم خود وارد کند، لیست تمامی دایرکتوری‌های موجود به آن نمایش داده میشود. این می‌تواند از نظر امنیت سایت شما را به دردسر بیندازد. برای جلوگیری از بروز این مشکل میتوانید تنها چند خط به فایل htaccess اضافه کرده و این دسترسی را برای دایرکتوری مسدود کنید.
جلوگیری از عمل hotlink
این قابلیت بسیار مهم از کپی شدن محتوای شما در سایت‌های دیگر جلوگیری میکند. برای مثال اگر شما لینک دانلود یک فایل را در سایت خود قرار داده باشید، اگر سایتی دیگر این لینک را کپی کند، کاربران سایت ذکر شده با کلیک بر روی لینک کپی ابتدا وارد سایت شما شده و فایل را از سایت شما کپی میکنند. همچنین اگر تصویری در دایرکتوری سرویس میزبان شما وجود داشته باشد، این ویژگی از کپی شدن آن در سایت‌های دیگر جلوگیری میکند.
تغییر مسیر wildcard
اگر شما بخواهید از یک آدرس جدید برای وب سایت قدیمی خود استفاده کنید، کافی است یک خط ساده را به فایل htaccess اضافه کنید. با انجام این کار زمانی که هر کاربر آدرس قدیمی سایت شما را وارد میکند، به سایت جدید منتقل خواهد شد.
ارجاع به سایت‌های دیگر
ممکن است شما بخواهید کاربران شما از طریق بخشی از سایت و یا صفحه‌ای از آن به وب سایت دیگر ارجاع داده شوند. این کار می‌تواند کاربردهایی مانند ارجاع سایت قدیم به جدید، بهبود سئو، تغییر آدرس وب از http به https و غیره داشته باشد. ارجاع به سایت‌های دیگر یکی از کاربردهای پر استفاده فایل htaccess به شمار میرود.
کش شدن سایت بر روی مرورگر
کش شدن سایت بر روی مرورگر می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر سرعت لود شدن سایت شما داشته باشد. این کار باعث کاهش مصرف cpu و رم میشود. کش شدن سایت بر روی مرورگر از دیگر کاربردهای فایل htaccess است که با اضافه کردن تنها چند خط انجام خواهد شد.
ایجاد محدودیت در سایت
ممکن است شما بخواهید برای حجم فایل‌های آپلود شده روی سایت محدودیت ایجاد کنید. برای مثال اجازه آپلود فایل‌هایی با بزرگتر از 50 مگابایت را ندهید. این محدودیت به راحتی با کمک فایل htaccess برای شما میسر خواهد شد. شما همچنین به کمک این فایل میتوانید برای حجم فایل‌های پست شده و یا حافظه مورد استفاده نیز محدودیت ایجاد کنید.
تغییر صفحه پیش فرض
صفحه پیش فرض اولین صفحه ای است که بعد از وارد کردن آدرس سایت به کاربران نمایش داده میشود. با استفاده از فایل htaccess میتوانید این صفحه در سایت خود را تغییر دهید.
محدود کردن حملات XXS
این حمله سایبری با تزریق کردن کدهای مخرب به صفحات وب سایت کار خود را آغاز میکند. این کدها سپس از طریق سایت شما به سیستم کاربران منتقل خواهد شد. اضافه کردن چند خط برنامه می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر جلوگیری از بروز این حمله سایبری داشته باشد.
بهینه کردن سرعت سایت
یکی دیگر از مزایای استفاده از فایل htaccess بهینه کردن سرعت سایت است. با استفاده از این فایل شما میتوانید با کشینگ کردن مرورگر، برخی از منابع صفحه سایت را بر روی کامپیوتر بازدید کنندگان خود ذخیره کنید. این کار باعث صرفه جویی در پهنای باند و افزایش سرعت لود شدن سایت میشود. چرا؟ زیرا وقتی یک کاربر صفحه‌ای را که قبلا باز کرده مجددا بالا می‌آورد، بخشی از محتوای موجود در سایت قبلا لود شده و سرعت بارگذاری آن بالاتر خواهد رفت.
کنترل نمایش فایل های درون دایرکتوری
برای آن که اطلاعات سایت شما از خطرات هکرها در امان باشد، باید اقداماتی را انجام دهید تا از نمایش فایل‌های درون دایرکتوری جلوگیری به عمل آید. در غیر این صورت امکان سرقت اطلاعات و قرار گرفتن در معرض حملات سایبری مختلف برای سایت شما وجود خواهد داشت. یکی از کاربردهای مهم فایل htaccess آن است که شما میتوانید فایل‌های موجود در دایرکتوری های خود را از قابل نمایش بودن بیرون آورده و امنیت سایت خود را بالا ببرید.
افزودن اسلش انتهایی
اگر شما چند سایت در اختیار دارید که در انتهای هیچ کدام از آن‌ها اسلش وجود ندارد، اضافه کردن اسلش به تمامی آن‌ها می‌تواند برای شما سخت و وقت گیر باشد. فایل htaccess این مشکل را نیز برای شما رفع کرده و به شما این امکان را میدهد که تنها با اضافه کردن یک خط در فایل به انتهای تمامی آدرس‌های خود یک اسلش اضافه کنید.
نحوه دسترسی به فایل htaccess
در اغلب سیستم‌های مدیریت محتوا مانند دروپال و وردپرس، این فایل به صورت خودکار ساخته میشود. فایل htaccess معمولا در دایرکتوری Public_html هاست پیدا میشود. در صورتی که شما نمی‌توانید این فایل را به راحتی پیدا کنید، ممکن است نام آن با کاراکتر نقطه شروع شده باشد. این فایل‌ها به صورت پیش فرض نمایش داده نمی‌شوند و باید در بخش FTP Client یا File Manager تغییراتی را اعمال کنید. این تنظیمات معمولا در قسمت view و با زدن تیک Show hidden file انجام میشود.
اگر سایت وردپرسی من فایل htaccess نداشته باشد چه اتفاقی خواهد افتاد؟
سایت‌هایی که با وردپرس ساخته میشوند، به طور پیش فرض دارای فایل htaccess بوده و از مزایای آن بهره مند خواهد شد. شما میتوانید به راحتی به کدهای این فایل دسترسی داشته و آن را تغییر دهید. اگر سایت وردپرسی شما این فایل را نداشته باشد یا به هر دلیلی آن را حذف کرده باشید، هیچ کدام از صفحات داخلی سایت شما بالا نخواهد آمد. از این رو حتما بعد از تحویل گرفتن سایت خود از یک طراح به وجود این فایل دقت داشته باشید.
قبل از استفاده از فایل htaccess بدانید
در صورتی که بخواهید در فایل htaccess سایت خود تغییراتی ایجاد کنید، باید مراقب تنظیمات خاص و کدهای نوشته شده آن باشید. هر گونه خطا و اشتباه می‌تواند مشکلات زیادی برای سایت شما به بار آورد. بنابراین اگر قصد تغییر در فایل htaccess را دارید، حتما موارد زیر را در نظر داشته باشید.
فایل htaccess را پاک نکنید.
به هیچ عنوان این فایل را پاک نکنید مگر آن که خالی باشد و یا مطمئن هستید پاک کردن آن مشکلی برای سایت ایجاد نخواهد کرد.
تهیه بکاپ از سایت
برای آن که خیالتان بابت تغییرات سایت بعد از تغییر فایل htaccess راحت باشد از سایت خود یک بک اپ تهیه کنید تا در صورت بروز هرگونه مشکل بتوانید سایت را به حالت اولیه خود برگردانید.
تست کنید
قبل از اعمال تغییرات روی سایت اصلی میتوانید آن را بر روی یک محیط تستی شبیه به سایت خود امتحان کنید تا خیالتان بابت نتیجه کار آسوده باشد. محیط‌های تستی رایگان و با هزینه مختلفی در اینترنت وجود دارد که استفاده از آن‌ها بسیار ساده و راحت است.
تولید کد
اگر تبحر کافی برای اضافه کردن کد و تغییر فایل htaccess ندارید، میتوانید وارد سایت htaccesseditor.com شده و کدهای مورد نیاز خود را پیدا کنید. در صورتی که اطلاعات شما برای پیدا کردن کدهای مورد نیاز سایت کم است، میتوانید از یک برنامه نویس برای پیدا کردن این کدها به شما کمک کند. بدون شک در این حالت هزینه شما در مقایسه با کدنویسی صفر تا صد کار کمتر خواهد شد.
ساخت فایل htaccess
برای ساخت htaccess راه‌های مختلفی پیش روی شما قرار دارد. ساده‌ترین روش ساخت فایل htaccess آن است که در نوت سیستم خود کدهای مورد نظرتان را نوشته و نام آن را htaccess بگذارید. سپس فایل نوشته شده را در هاست خود آپلود کنید. روش دیگری که برای ساخت این فایل وجود دارد، استفاده از کنترل پنل دایرکت ادمین است. پس از آن که وارد این کنترل پنل شدید مراحل زیر را انجام دهید:
- از بخش system info and file روی گزینه file manager کلیک کنید.
- وارد پوشه public_html شوید.
- در بخش پایینی سمت چپ صفحه روی گزینه create file کلیک کنید.
- در پنجره باز شده در قسمت name عبارت htaccess را نوشته و create را کلیک کنید.
- روی فایل ایجاد شده کلیک کرده و کدهای مورد نظرتان را بنویسید.
جمع بندی
فایل htaccess یک فایل متنی است که به شما در پوشه بندی محتوای سایت کمک میکند. این فایل به راحتی قابل تولید بوده و میتوانید با اضافه کردن کدهای برنامه نویسی در آن، تغییراتی ایجاد کنید. این فایل می‌تواند تا حد زیادی شما را از اضافه کردن افزونه‌های مختلف بی نیاز کرده و کاربردها و مزایای متنوعی برای سایت شما به دنبال خواهد داشت.
