اسپاتیفای (Spotify) یک سرویس استریم موسیقی آنلاین است که امکان دسترسی به میلیون‌ها آهنگ، آلبوم، پادکست و حتی محتوای ویدئویی را برای کاربران در سراسر جهان فراهم می‌کند. این پلتفرم به شکل یک اپلیکیشن چندسکویی (مولتی‌پلتفرم) ارائه شده و شما می‌توانید از طریق گوشی هوشمند، رایانه شخصی، تبلت، تلویزیون هوشمند و حتی وب‌سایت اسپاتیفای به آرشیو گسترده آن دسترسی داشته باشید. اسپاتیفای با داشتن بیش از ۱۰۰ میلیون قطعه موسیقی و نزدیک به ۷ میلیون پادکست در کتابخانه خود، به عنوان محبوب‌ترین سرویس پخش صوتی در دنیا شناخته می‌شود. طبق آخرین آمار رسمی، این سرویس بیش از ۶۹۶ میلیون کاربر فعال ماهانه دارد که حدود ۲۷۶ میلیون نفر از آن‌ها دارای اکانت پرمیوم هستند. این ارقام خیره‌کننده نشان می‌دهد که اسپاتیفای چگونه توانسته طی مدت کوتاهی به یکی از غول‌های صنعت موسیقی دیجیتال تبدیل شود.
تاریخچه‌ی شکل‌گیری اسپاتیفای
Spotify در سال ۲۰۰۶ میلادی توسط دو کارآفرین سوئدی به نام‌های دنیل اِک (Daniel Ek) و مارتین لورِنتزون (Martin Lorentzon) بنیان‌گذاری شد. هدف اصلی آن‌ها از ایجاد این پلتفرم، مقابله با معضل دانلود غیرقانونی موسیقی بود که در آن زمان خسارات زیادی به صنعت موسیقی وارد می‌کرد. ایده‌ای که اسپاتیفای بر اساس آن شکل گرفت ساده بود: به جای آنکه مردم آهنگ‌ها را به صورت غیرمجاز دانلود کنند، بتوانند به صورت رایگان اما قانونی به موسیقی گوش دهند و درآمد هنرمندان نیز از طریق تبلیغات یا اشتراک‌های پولی تأمین شود. نسخه اولیه اسپاتیفای در سال ۲۰۰۸ راه‌اندازی شد و به‌تدریج با افزودن امکانات جدید و گسترش آرشیو موسیقی خود، محبوبیت زیادی پیدا کرد.
در سال‌های اولیه، خرید اکانت اسپاتیفای به سرعت در اروپا فراگیر شد و سپس به بازار آمریکا و سایر نقاط جهان راه یافت. محبوبیت روزافزون اسپاتیفای تا حدی بود که بسیاری آن را «نجات‌بخش صنعت موسیقی» نامیدند. موفقیت این استارتاپ سوئدی، رقبا را نیز به فکر راه‌اندازی سرویس‌های مشابه انداخت؛ به طوری که شرکت اپل در سال ۲۰۱۵ سرویس اپل موزیک (Apple Music) را به عنوان رقیبی جدی برای اسپاتیفای معرفی کرد. امروز اسپاتیفای در بیش از ۱۸۰ کشور قابل‌دسترس است (هرچند هنوز به صورت رسمی از ایران پشتیبانی نمی‌کند) و بخش بزرگی از بازار موسیقی استریمینگ را در اختیار دارد.
اسپاتیفای چگونه کار می‌کند؟
اسپاتیفای یک پلتفرم اشتراکی است؛ یعنی مدل کسب‌وکار آن بر پایه ارائه خدمات پایه به صورت رایگان و تشویق کاربران به خرید اشتراک پولی بنا شده است. استفاده از اسپاتیفای بسیار ساده است: شما یک حساب کاربری ایجاد می‌کنید (ثبت‌نام رایگان از طریق ایمیل، شماره تلفن یا حساب فیسبوک/گوگل امکان‌پذیر است) و سپس می‌توانید بلافاصله به جستجو و پخش آهنگ‌های دلخواه خود بپردازید. در نسخه رایگان، هنگام پخش موسیقی تبلیغات شنیداری پخش می‌شود و برخی محدودیت‌ها مانند عدم امکان انتخاب مستقیم آهنگ در اپلیکیشن موبایل (پخش فقط به صورت تصادفی) و محدودیت در رد کردن آهنگ وجود دارد. اما در نسخه پولی یا همان اسپاتیفای پریمیوم، این محدودیت‌ها رفع شده و امکانات بیشتری در اختیار کاربر قرار می‌گیرد که در بخش‌های بعدی به آن‌ها خواهیم پرداخت.
از نظر فنی، اسپاتیفای موسیقی‌ها را به صورت استریم آنلاین پخش می‌کند؛ بدین معنی که فایل صوتی روی دستگاه شما دانلود کامل نمی‌شود، بلکه بخش‌بخش (بافر) دریافت و همزمان پخش می‌شود. این روش باعث می‌شود کاربر بتواند بدون انتظار برای دانلود کامل آهنگ، بلافاصله گوش دادن را آغاز کند. اسپاتیفای برای ارائه کیفیت پخش مناسب با سرعت‌های مختلف اینترنت، از چندین فرمت و نرخ بیت‌ریت استفاده می‌کند (مثلاً از فرمت Ogg Vorbis با بیت‌ریت‌های ۹۶kbps در حالت عادی تا ۳۲۰kbps در حالت پریمیوم). همچنین الگوریتم‌های هوشمند اسپاتیفای با بررسی عادات شنیداری کاربر، پیشنهادهای شخصی‌سازی‌شده‌ای ارائه می‌کنند؛ از جمله پلی‌لیست‌های هفتگی (مانند Discover Weekly) و رادیو هنرمند که به کاربر کمک می‌کند موسیقی‌های جدید مطابق سلیقه‌اش کشف کند. به واسطه این قابلیت‌ها، اسپاتیفای تجربه‌ای فراتر از یک پخش‌کننده ساده موسیقی ارائه می‌دهد و نقش یک همراه برای کشف دنیای موزیک را ایفا می‌کند.
اسپاتیفای برای کسب درآمد و تأمین حق‌الزحمه هنرمندان دو راهکار دارد: نمایش تبلیغات به کاربران رایگان و دریافت هزینه اشتراک پریمیوم از کاربران پولی. بدین ترتیب، حتی کاربران رایگان نیز به شکل غیرمستقیم به درآمدزایی هنرمندان کمک می‌کنند (از طریق درآمد تبلیغات). این مدل کسب‌وکار باعث شده اسپاتیفای بتواند ضمن جلب رضایت مخاطبان (به خاطر رایگان بودن دسترسی اولیه)، ناشران و هنرمندان موسیقی را نیز راضی نگه دارد؛ چرا که به ازای هر بار پخش آهنگ آن‌ها، مبلغی هرچند کوچک به صاحب اثر تعلق می‌گیرد. مجموع این مبالغ در مقیاس صدها میلیون کاربر، درآمد قابل‌توجهی برای صنعت موسیقی ایجاد کرده است.
مزایای اشتراک اسپاتیفای پریمیوم
بخش بزرگی از جذابیت اسپاتیفای در امکانات نسخه پریمیوم آن نهفته است. همان‌طور که اشاره شد، اسپاتیفای یک مدل فریمیوم (رایگان/پولی) دارد؛ نسخه رایگان دسترسی پایه را فراهم می‌کند اما با محدودیت‌هایی همراه است. در مقابل، با خرید اشتراک پریمیوم، تجربه کاربری اسپاتیفای به شکل چشم‌گیری بهبود می‌یابد. مهم‌ترین مزایای اسپاتیفای پریمیوم عبارت‌اند از:
- پخش بدون تبلیغات: در حالت رایگان، بین آهنگ‌ها تبلیغات پخش می‌شود که ممکن است برای کاربر آزاردهنده باشد. کاربران پریمیوم بدون وقفه و مزاحمت تبلیغاتی از موسیقی لذت می‌برند.
- امکان رد کردن نامحدود آهنگ‌ها: کاربران رایگان در هر ساعت تنها تعداد محدودی (۶ بار) می‌توانند آهنگ در حال پخش را رد کنند یا به آهنگ بعدی بروند، در حالی که در پریمیوم هیچ محدودیتی در اسکیپ (Skip) کردن آهنگ‌ها وجود ندارد.
- انتخاب آزادانه آهنگ: بر خلاف نسخه رایگان که در اپلیکیشن موبایل فقط اجازه پخش تصادفی (Shuffle) پلی‌لیست‌ها را می‌دهد، با پریمیوم می‌توانید هر آهنگی را در هر زمان که خواستید به صورت مستقیم انتخاب و پخش کنید.
- دانلود و پخش آفلاین: یکی از بهترین مزایای پریمیوم امکان دانلود آهنگ، آلبوم یا پلی‌لیست و گوش دادن به آن‌ها به صورت آفلاین است. این قابلیت برای زمانی که به اینترنت دسترسی ندارید (مثل سفر یا مسیرهای رفت‌وآمد) بسیار کاربردی است.
- کیفیت صدای بالاتر: اسپاتیفای در حالت پریمیوم کیفیت صدای بهتری ارائه می‌دهد (تا سقف ۳۲۰ کیلوبیت بر ثانیه) که جزئیات بیشتری از موسیقی را به گوش شما می‌رساند. در نسخه رایگان کیفیت پخش به‌طور پیش‌فرض روی حالت عادی (معمولاً ۹۶kbps یا ۱۶۰kbps) تنظیم شده و قابل تغییر نیست.
- اسپاتیفای کانکت و اتصال به دستگاه‌های مختلف: کاربران پریمیوم می‌توانند از قابلیت Spotify Connect بهره ببرند و پخش موسیقی را روی دستگاه‌های مختلف (اسپیکرهای هوشمند، تلویزیون، کنسول بازی و ...) به شکل یکپارچه کنترل کنند. همچنین اتصال اسپاتیفای به دستیارهای صوتی و اسپیکرهای بی‌سیم (مانند Alexa یا Google Assistant) برای مشترکان پریمیوم فراهم است.
- پلی‌لیست‌های اختصاصی و پیشنهادهای پیشرفته: هرچند الگوریتم پیشنهاد موسیقی برای همه کاربران فعال است، اما اسپاتیفای برای مشترکان پریمیوم پلی‌لیست‌های اختصاصی‌تری (مانند Daily Mixهای متنوع) فراهم می‌کند و محدودیتی در رد کردن آهنگ‌های پیشنهادی وجود ندارد. به علاوه، قابلیت پخش آهنگ‌های جدید بلافاصله پس از انتشار (Early Access) در برخی موارد برای کاربران پریمیوم ارائه می‌شود.
علاوه بر موارد فوق، طرح‌های اشتراک متنوعی نیز توسط اسپاتیفای ارائه شده تا کاربران با شرایط مختلف بتوانند از پریمیوم استفاده کنند. برای مثال، طرح Family اجازه می‌دهد تا ۶ نفر با یک اشتراک واحد (با صرفه‌اقتصادی بیشتر) از پریمیوم بهره‌مند شوند، یا طرح Student مخصوص دانشجویان با تخفیف ویژه در برخی کشورها عرضه می‌شود. هرچند این طرح‌ها در ایران به‌طور مستقیم در دسترس نیستند، ولی نشان‌دهنده توجه اسپاتیفای به نیازهای گروه‌های مختلف کاربران است.
مقایسه اسپاتیفای و اپل موزیک
اسپاتیفای و اپل موزیک دو سرویس پیشتاز در عرصه استریم موسیقی هستند که اغلب با هم مقایسه می‌شوند. هر دوی این پلتفرم‌ها مجموعه عظیمی از آهنگ‌ها (بیش از ۱۰۰ میلیون قطعه موسیقی) را در اختیار کاربران قرار می‌دهند و از لحاظ کتابخانه موسیقی تقریباً برابرند. با این حال، تفاوت‌های مهمی در تجربه کاربری و امکانات آن‌ها وجود دارد که می‌تواند تعیین‌کننده انتخاب نهایی کاربران باشد.
یکی از تفاوت‌های اصلی، مدل کسب‌وکار و دسترسی رایگان است. اسپاتیفای دارای پلن رایگان پشتیبانی‌شده با تبلیغات است که به کاربران اجازه می‌دهد بدون پرداخت هزینه، هرچند با محدودیت‌هایی، از سرویس استفاده کنند. در مقابل، اپل موزیک هیچ طرح رایگانی ارائه نمی‌دهد و پس از پایان دوره آزمایشی کوتاه، برای ادامه استفاده باید حتماً اشتراک پولی خریداری شود. بنابراین برای کاربری که نمی‌خواهد هزینه کند یا امکان پرداخت منظم ندارد، اسپاتیفای گزینه در دسترس‌تری محسوب می‌شود.
از منظر کیفیت صدا، اپل موزیک در سال‌های اخیر با معرفی قابلیت‌های Lossless Audio (صدای بدون افت کیفیت) و Spatial Audio (صدای سه‌بعدی فراگیر) توجه عاشقان موسیقی باکیفیت را جلب کرده است. کیفیت استریم عادی اپل موزیک ۲۵۶kbps (فرمت AAC) است و با Lossless حتی به کیفیت بالاتری (معادل کیفیت CD) می‌رسد. اسپاتیفای حداکثر کیفیت ۳۲۰kbps را ارائه می‌کند و هنوز قابلیت پخش Lossless را به صورت عمومی فعال نکرده است. البته باید در نظر داشت برای بسیاری از کاربران عادی، تفاوت کیفیت بین ۳۲۰kbps و Lossless چندان محسوس نیست مگر آنکه تجهیزات صوتی پیشرفته و گوش موسیقی کاملاً حرفه‌ای داشته باشند.
در زمینه پادکست و محتوای غیرموسیقی نیز رویکرد این دو سرویس متفاوت است. اسپاتیفای علاوه بر موسیقی، به یک پلتفرم بزرگ پادکست هم تبدیل شده و میلیون‌ها اپیزود پادکست را در خود جای داده است. در واقع شما با یک اپلیکیشن هم به موسیقی و هم پادکست دسترسی دارید. اپل اما پادکست‌ها را از اپل موزیک جدا کرده و برای آن اپلیکیشن مستقلی به نام «Apple Podcasts» دارد. بنابراین در اسپاتیفای تجربه همه‌جانبه‌تری خواهید داشت، در حالی که در اکوسیستم اپل باید بین دو اپ جابه‌جا شوید.
از نظر پیشنهاد هوشمند و پلی‌لیست‌های شخصی‌سازی‌شده، بسیاری از کاربران اسپاتیفای را قوی‌تر می‌دانند. اسپاتیفای با ویژگی‌هایی مانند دیسکاور ویکلی (پلی‌لیست هفتگی منحصر‌به‌فرد برای هر کاربر) و اسپاتیفای رَپد (گزارش سالانه سلیقه موسیقی کاربر) توانسته ارتباط خوبی با مخاطبان برقرار کند. همچنین قابلیت پلی‌لیست مشترک (Collaborative Playlist) که به چند نفر اجازه می‌دهد یک فهرست آهنگ را با هم بسازند، از نکات برتری اسپاتیفای در جنبه اجتماعی است. اپل موزیک نیز پلی‌لیست‌ها و ایستگاه‌های رادیویی متنوعی دارد و از کیفیت بالای کیوریشن انسانی (ویرایش‌گری توسط متخصصان موسیقی) بهره می‌برد، اما الگوریتم پیشنهاددهنده آن به‌اندازه اسپاتیفای نزد کاربران عام مشهور نشده است.
از لحاظ رابط کاربری، انتخاب بین اپل موزیک و اسپاتیفای تا حد زیادی سلیقه‌ای است. اپلیکیشن اپل موزیک طراحی روشن‌تر و ساده‌تری دارد که با فلسفه کلی محصولات اپل همخوانی دارد، در حالی که اسپاتیفای از تم تیره با نقاط سبزرنگ استفاده می‌کند و اطلاعات بیشتری را در صفحه اصلی به کاربر نشان می‌دهد. برخی کاربران سادگی و یکپارچگی اپل موزیک را ترجیح می‌دهند و برخی دیگر فضای مدرن‌تر و ابزارهای متنوع اسپاتیفای را. نکته مهم آن است که هر دو برنامه روی اکثر پلتفرم‌ها (موبایل اندروید و iOS، دسکتاپ ویندوز/مک و وب) در دسترس‌اند، هرچند استفاده از اپل موزیک در دستگاه‌های غیر‌اپلی مستلزم ایجاد یا استفاده از یک Apple ID است.
در مجموع، اسپاتیفای و اپل موزیک هر دو سرویس‌های فوق‌العاده‌ای برای عاشقان موسیقی به شمار می‌روند و امکانات کمابیش مشابهی را با رویکردهای متفاوت ارائه می‌دهند. اگر دسترسی رایگان، پادکست‌ها و پلی‌لیست‌های پویا و اشتراکی برای شما اهمیت بیشتری دارد، احتمالاً اسپاتیفای انتخاب مناسب‌تری است. از سوی دیگر، اگر کیفیت صدای Hi-Fi و یکپارچگی با دستگاه‌های اپل اولویت شماست، شاید به سمت اپل موزیک گرایش پیدا کنید. خوشبختانه سرویس «پرمیوم باکس» امکان تهیه اشتراک هر دوی این پلتفرم‌ها را برای کاربران ایرانی فراهم کرده است؛ بنابراین انتخاب بین آن‌ها بیشتر به سلیقه و نیاز شما بستگی دارد.
چرا اسپاتیفای پریمیوم برای استفاده روزمره مناسب است؟
حال که با مزایای اسپاتیفای پریمیوم و تفاوت‌های آن با رقبا آشنا شدیم، شاید این پرسش مطرح شود که در زندگی روزمره چه تفاوتی ایجاد می‌کند؟ استفاده از اسپاتیفای پریمیوم می‌تواند تجربه شنیدن موسیقی شما را در طول روز دگرگون کند. تصور کنید در مسیر رفت‌وآمد یا ورزش صبحگاهی، بدون هیچ تبلیغ اضافه‌ای در حال گوش دادن به پلی‌لیست مورد علاقه‌تان هستید؛ یا هنگامی که اینترنت پرسرعت در دسترس ندارید، از قبل آهنگ‌های محبوب خود را دانلود کرده و آفلاین پخش می‌کنید. با اسپاتیفای پریمیوم، موسیقی به پس‌زمینه‌ای بدون وقفه برای فعالیت‌های روزانه شما تبدیل می‌شود.
از سوی دیگر، تنوع محتوا و شخصی‌سازی اسپاتیفای باعث می‌شود هر روز صبح با پیشنهادهای تازه‌ای روبه‌رو شوید. پلی‌لیست‌های Daily Mix یا Release Radar شما را با آهنگ‌ها و هنرمندان جدید مطابق سلیقه‌تان آشنا می‌کنند که این می‌تواند به کشف‌های جالبی در طول هفته منجر شود. همچنین در محیط کار یا هنگام مطالعه، می‌توانید پلی‌لیست‌های بی‌کلام مناسب تمرکز یا آرامش را پیدا کرده و بدون نگرانی از پخش ناگهانی تبلیغات، روی کار خود تمرکز کنید.
